ابجد کبیر/انجام فال/دعا/سرکتاب/تاروت

احکام زبان بصورت جامع و کامل

احکام زبان بصورت جامع و کامل : به نام ایزد منان دوستان در این بخش میخواهیم به صورت مفصل و جامع به احکام زبان و تمامی موارد آن بپرددازیم در ادامه همراه ما باشید با احکام زبان بصورت جامع و کامل...

احکام زبان بصورت جامع و کامل

🔻احکام زبان (قسمت ۱)؛
👈(#غیبت و #بهتان، بخش اول)

💠 برگرفته از کتاب بسیار شریف، اخلاق الاهی، ج ۴، اثر مرحوم حضرت آیت الله مجتبی تهرانی(ره)

🔹 تعریف غیبت: اگر در غیاب فردی، عیب و نقص های آن فرد را به دیگران بگوییم یا به گونه ای دیگر عیب های فرد را بفهمانیم، به طوری که اگر آن فرد بشنود مایه ی ناراحتی اش بشود، غیبت آن فرد را کرده ایم و مرتکب معصیت شده ایم و فورا باید توبه کرده و جبران نماییم.

🔸 فرق بهتان و غیبت: اگر عیبی را که در شخص وجود دارد، پشت سرش به او نسبت دهند، غیبت او را کرده اند؛ ولی اگر عیب و نقصی را که در او وجود ندارد به او نسبت دهند بهتان زده اند؛ ولی اگر عیبی را که در شخص وجود ندارد، پشت سرش به او نسبت دهند، هم غیبت او را کرده و هم به او بهتان زده اند و احکام هر دو عمل بر آن فرد صدق می کند.

🔹 فرق تهمت و غیبت: تهمت آن است که بر پایه ی حدس و گمان بد در حق کسی، به او رفتار و حالت ناپسندی را نسبت دهند، در حالی که غیبت، بازگفتن عیب های واقعی شخص در غیاب اوست.

🔸 انواع غیبت:

1⃣ گفتاری: غیبت گفتاری مشهورترین نوع غیبت است؛یعنی انسان نقص برادر مومنش را به دیگری بگوید.
2⃣ نوشتاری: شخص،عیبی را که میخواهد بگوید را بنویسد،در این صورت به جای شنونده غیبت،خواننده غیبت وجود دارد.
3⃣ کرداری: فرد عیب دیگری را با نمایش(سعی کند رفتار غیبت شونده را تقلید کند) به دیگران بفهماند.
4⃣ کنایی: کسی با استفاده از جمله های کنایی،عیوب دیگری را به دیگران بفهماند؛ جمله هایی مثل ((خدا رو شکر که به ما ریاست نداد))
5⃣ اشاره ای: یعنی با اشاره ی دست و سایر اعضا، عیب دیگری را بازگوید که اشاره میتواند لفظی یا عملی باشد، مثلا با دست به کوتاه قد بودن کسی اشاره کند.

🔹 ما گفتیم در غیبت به عیب و نقص های فرد غیبت شونده اشاره می شود حال به بحث انواع و چگونگی این عیب و نقص ها میپردازیم.

🔸 اقسام عیب و نقص:
1⃣ نقص روانی-نفسانی: مثلا فرد به حسد یا تکبر مبتلا باشد و پشت سر او به این رذائل اشاره بشود.
2⃣ نقص بدنی: مانند آن شخصی که بیماری یا نقص عضوی دارد و کسی از آن آگاه نیست.
3⃣ نقص دینی: مثل آن شخصی که در نماز سستی می کند و در غیاب او این عیبش را مطرح میکنند.
4⃣ نقص مالی: اگر پشت سر برادر مومن آبرومندی که توانایی مالی ندارد،طوری حرف بزنیم یا رفتار کنیم که ناتوانی مالی و فقرش برملا بشود،این عمل حتی اگر از روی دلسوزی هم باشد غیبت است.
5⃣ نقص نسبی: مانند آن که بگویند پدر یا اجداد فلان شخص،خسیس یا فاسق یا ... بوده اند.

🔹 برخی بزرگان بیان نقص های موجود در لباس و خانه و سایر متعلقات شخص را نیز غیبت به شمار می آورند.

👈( #غیبت، بخش دوم)

♦️ابعاد غیبت از دیدگاه روایی
👈به غیبت از سه دیدگاه میتوان توجه کرد:

1️⃣ بعد عملی(روایات زیر به بعد عملی غیبت میپردازند)
یکی از صریح ترین آیات در نکوهش غیبت که آن را گناهی کبیره دانسته، آیه 12 سوره ی حجرات است:

🔸 ای کسانی که ایمان آورده اید! از بسیاری از گمان ها در حق یکدیگر بپرهیزید که برخی از گمان ها گناه است و درباره ی یکدیگر #تجسس نکنید و برخی از شما از دیگری غیبت نکند. آیا هیچ از یک از شما دوست دارد گوشت برادر مرده اش را بخورد؟ البته از آن کراهت دارید و ...

در این آیه، غیبت، با خوردن مردار مقایسه شده که(خوردن مردار) از گناهان بزرگ شمرده می شود. اگر مردار، گوشت گوسفند باشد حرام است؛ چه رسد به این که گوشت انسان باشد و از آن مهم تر این که انسان با مرده، رابطه ی برادری هم داشته باشد.

🔹در روایتی دیگر آمده است که پیامبر اکرم (ص) در شب معراج به آتش جهنم نظر افکند و دید گروهی مشغول خوردن مردار هستند. به جبرئیل فرمود: این ها چه کسانی هستند؟
جبرئیل پاسخ داد: این ها کسانی هستند که گوشت مردم را میخورند.
(مستدرک الوسائل،ج٩،ص١٢٥،ح١٠٤٣١)

♦️از آنجا که در قیامت، اعمال انسان تجسم می یابد؛اگر عمل گناه و سیئه باشد،شکل حیوانات را به خود میگیرد و اگر حسنه باشد، مفرح است و به شکل حوریه و غلامان درمی آید و صالحان در قیامت، عمل خود را به شکل حورالعین در آغوش میگیرند و اهل غیبت، در دوزخ مردارخوارند.

🔸امیر المونین علی (ع) می فرماید: غیبت خوراک سگ های آتش است.
از رسول خدا (ص) چنین روایت شده است: به درستی که غیبت کردن از #زنا بدتر است.(غررالحکم،ص٢٢١،ح٤٤٢٤)

در روایت ذیل به بزرگی گناه زنا و سختی عذابش اشاره شده، که میفهمیم زنا از گناهان بسیار بزرگ است و در رواتی از رسول خدا (ص) دیدیم که در مقایسه غیبت و زنا، غیبت بدتر از زنا مطرح شده؛بنابراین در مجموع میشود با در نظر گرفتن این روایات به میزان مغبوض و نفرت انگیز بودن گناه غیبت پی برد.

🔹امام باقر عليه السلام درباره آيه ((و به زنا نزديك مشويد كه آن فحشاست)) فرمود:
«و لا تَقْرَبُوا الزِنا إنّه كانَ فاحِشَةً» : مَعصيَةً و مَقْتا فإنّ اللّه ؛ يَمقُتُهُ و يُبغِضُهُ ، قالَ : «و ساءَ سَبِيلاً» هُو أشَدُّ الناسِ عَذابا ، و الزنا مِن أكبَرِ الكَبائرِ .
يعنى، معصيت و نفرت انگيز است ؛ زيرا خداوند زنا را دشمن مى دارد و از آن نفرت دارد . فرمود : «و بد راهى است» عذاب زناكار از همه گنهكاران سخت تر است و زنا از بزرگترين گناهان كبيره است.
(میزان الحکمه،ج٥)

2️⃣ بعد درونی(روانی)
حضرت امام علی(ع) می فرماید: پست ترین مردم کسی است که غیبت میکند.(غررالحکم،ص٢٢١،ح٤٤٢٧)
حضرت در این روایت به حالات درونی شخص نظر دارند که میشود فهمید فرد غیبت کننده از نظر روانی چه قدر حقیر و پست است.

3️⃣ بعد معنوی(الهی)
حضرت علی (ع) در روایت دیگر به تاثیر منفی غیبت، در رابطه ی خداوند با اهل غیبت اشاره میکنند: ((مبغوض ترین مردم در نظر خداوند کسی است که غیبت می کند.))(غررالحکم،ص٢٢١،ح٤٤٢٨)

یا در روایتی دیگر حضرت رسول (ص) می فرمایند: ای گروهی که به زبان ایمان آورده اید، اما دل های شما ایمان نیاورده است، از مسلمانان غیبت نکنید.
(مستدرک الوسائل،ج٩، ص١١٩،ح١٠٤١٢)

رسول خدا(ص) با صراحت بیان میکنند که کسی که غیبت کند فاقد ایمان قلبی است، بنابراین مسلمان واقعی کسی است که قلب و زبانش، هر دو معتقد و از غیبت به دور باشند.

👈( #غیبت، بخش سوم)

💠 برگرفته از کتاب بسیار شریف، اخلاق الاهی، ج ۴، اثر مرحوم حضرت آیت الله مجتبی تهرانی(ره)

🔹بدترین نوع غیبت
👈غیبت از هر مسلمانی زشت و ناروا است؛ اما غیبت از خوبان و صالحان، بسی زشت تر و ناپسندتر است.
👈غیبت کردن از اخیار، برگزیدگان و نیکان از نظر دنیایی پیامدهای منفی در زندگی انسان به بار می آورد👇👇👇
1️⃣ عمر را کوتاه می کند.
2️⃣ گرفتاری های بسیار پیش می آورد.
3️⃣ انسان را از خوبی های دنیا و آخرت محروم می سازد.

🔸حکم غیبت از نظر فقهی
پشتوانه احکام در فقه شیعی ادله ی اربعه است:
١- کتاب
٢- سنت
٣- اجماع
٤- عقل
👈 برای همین است که بسیاری از فقیهان شیعه در بحث غیبت میفرمایند: غیبت به ادله اربعه حرام است(مکاسب محرمه، باب غیبت) یعنی فتوای ایشان به هر چهار مرجع مستند شده که بر قوت و استحکام فتوای مورد نظر می افزاید.

👈 در اینجا به روایتی از امام صادق (ع) اشاره میشود که در واقع فتوای ایشان در مورد غیبت است: غیبت بر هر مسلمانی حرام است .... و غیبت نیکویی ها را میخورد، همان گونه که آتش هیزم را نابود میکند.
(مستدرک الوسائل، ج٩، ص١١٧ و ١١٨، ح١٠٤٠٧)

♦️حرمت غیبت از نظر فقهی شرایطی دارد که عبارت اند از:
1️⃣ شخصی که انسان در غیاب او، عیبش را بازگو میکند، #مومن باشد؛ یعنی بینشان اخوت ایمانی وجود داشته باشد، بنابراین اگر عیب کافر پشت سرش گفته شود، غیبت به شمار نمی آید.
👈 #مومن کسی است که به همه اصول دین (توحید، عدل، نبوت، امامت و معاد) اعتقاد داشته باشد.

2️⃣ از نظر شرعی غیبت زمانی پیش می آید که پشت سر فرد "عیب و نقص" او را بازگو کنند؛ ولی اگر کمال و خوبی هایش را بگویند "راضی باشد یا نباشد" غیبت شمرده نمیشود.

3️⃣ اگر عیب و نقصی که در غیاب فرد مومن گفته میشود، نزد عامه مردم ناخوشایند و ناپسند باشد ولی خود فرد غایب به بازگفتن آن راضی باشد، باز هم غیبت به شمار می رود.

🔹طبق روایتی که در ذیل آورده میشود متوجه میشویم که ((👈👈👈حتی راضی بودن خود فرد غیبت شونده هم باعث از بین رفتن حرمت این عمل(غیبت) نمیشود)):
👈 پیامبر اکرم(ص) میفرمایند:
مومن حق ندارد خودش را خوار کند.
(مستدرک الوسائل، ج١٢، ص٢١٠، ح١٣٩٠٥٨)

👈 حضرت امام صادق(ع) میفرمایند:
خداوند بلند مرتبه همه چیز، جز ذلیل کردن نفس را به مومن تفویض کرده است.
(کافی، ج٥، ص٦٣، ح٣)

4️⃣ اگر عیب و نقصی از فرد مطرح شود که در بین مردم به آن عیب معروف باشد، باز گفتن آن عیب نزد کسانی که از آن آگاهی دارند، حرام نیست.

5️⃣ اگر شخص با بازگفتن عیب دیگری، قصد کاستن از وجه و شخصیت آن فرد را داشته باشد( قصد انتقاص) باز هم غیبت به شمار می آید.

6️⃣ اگر انسان تنها نشسته باشد و از روی ناراحتی یادآور عیوب دیگران باشد، چون #شنونده ندارد، رفتار او حرام نیست و غیبت به شمار نمی آید.

🔸استماع غیبت
غیبت زمانی رخ می دهد که هم #گوینده داشته باشد هم #شنونده، پس هر دو این افراد شامل حکم غیبت می شوند.
فقیهان گوش دادن به غیبت را هم، از لحاظ شرعی حرام میدانند.

🔹 روایات بسیاری در این زمینه وجود دارد که دو موردش را ما اینجا مطرح میکنیم:
👈 پیامبر گرامی (ص) میفرمایند:
گوش کننده غیبت، یکی از دو نفری است که غیبت میکند.
(مستدرک الوسائل، ج٩، ص١٣٣، ح١٠٤٦٣)

👈 حضرت امام صادق(ع) نیز میفرمایند:
غیبت، کفر و شنونده و خشنود از آن، مشرک است.
(مستدرک الوسائل، ج٩، ص١٣٣، ح١٠٤٦٢).

👈( #غیبت، بخش چهارم)

🔹گوش دادن در غیبت دو حالت دارد:

1️⃣ یا شنیدن(#سماع) است؛ بدین معنا که چیزی ناخودآگاه به گوش کسی می رسد، بدون آن که او خواسته باشد به آن گوش فرا دهد.
2️⃣ یا گوش دادن(#استماع) است؛ یعنی شخص به طور کامل توجه کند و آن چه را می شنود، به ذهن خود بسپارد.

👈روایتی از امام صادق (ع) درباره نشر عیب یا عمل زشت دیگران به این شرح است:
کسی که از مومنی، چیزی را که با چشمش دیده یا با گوشش شنیده، به کس دیگر بگوید ، از کسانی است که خداوند میفرماید : دوست دارند عمل زشتی در میان کسانی که ایمان آورده اند، نشر یابد و برای ایشان عذاب دردناکی است.
(کافی، جلد٢، ص٣٥٧، ح٢)

👈هم چنین امام صادق (ع) از رسول اکرم (ص) چنین نقل کرده است:
کسی که عمل زشتی را نشر دهد، مثل کسی است که آن کار را آغاز کرده است.
(وسائل الشیعه، ج١٢، ص٢٩٦،ح١٦٣٤٥)

♦️ردّ غیبت
فقیهان بر این نظر اتفاق دارند که نه تنها نباید به غیبت گوش کرد، بلکه اگر کسی در جایی غیبت میکند، باید او را از این کار بازداشت.
در این زمینه روایات متعددی وارد شده که از جمله به موارد زیر اشاره میشود:

👈پیامبر اکرم (ص) فرمود:
کسی که (بدگویی) را از برادر مؤمنش در غیاب او دور کند، سزاوار است خداوند او را از آتش برهاند.
(بحارالانوار، ج٧٢، ص٢٢٦)

👈👈در جایی دیگر حضرت پیامبر (ص) به سرزنش کسی که به یاری غیبت شونده اقدام نکند پرداخته، به امیر مؤمنان علی (ع) می فرماید :
ای علی! کسی که پیش او از برادر مسلمانش غیبت شود و بتواند آن برادر مسلمان را یاری کند، ولی کمک نکند، خداوند او را در دنیا و آخرت خوار میکند.
(وسائل الشیعه، ج١٢، ص٢٩١، ح١٦٣٣٢)

👈👈👈حضرت باقر (ع) نیز در تأییدِ ردکننده غیبت، و سرزنش کسی که غیبت را بشنود و رد نکند فرمود:
اگر پیش کسی، از برادر مؤمنش غیبت شود و او برادر مؤمنش را یاری کند، خداوند هم او را در دنیا و آخرت یاری می کند؛ اما اگر بتواند کمک کند و آن غیبت را از برادرش برگرداند و این کار را نکند، خداوند او را در دنیا و آخرت خوار میکند.
(وسائل الشیعه، ج١٢، ص٢٩١، ح ١٦٣٣٣)

👈👈👈 پیامبر اکرم (ص) پاداش ردّ غیبت را بزرگ شمرده است:
اگر کسی از برادر مؤمنش غیبتی شنید و آن را رد کرد، خداوند هزار شر و بدی را از او بر می گرداند و اگر آن غیبت را رد نکرد، بلکه تعجب هم کرد، گناهش مثل همان شخصی است که غیبت می کند.
(وسائل الشیعه، ج١٢، ص٢٩٢، ح ١٦٣٣٦)

بر اساس روایتی دیگر اگر در مجلسی، پشت سر برادر مؤمنی غیبت شود، درحالی که شخص بتواند آن را رد کند، ولی نکند، گناهش هفتاد بار بیشتر از غیبت کننده است.
(وسائل الشیعه، ج١٢، ص٢٨٢، ح ١٦٣١٣).

👈( #غیبت، بخش پنجم)

🔹چگونگی ردّ غیبت
رد غیبت و دفاع از کسی که مورد غیبت قرار گرفته، باید با نوع غیبت #متناسب، و جامع و کامل باشد:

1️⃣ اگر #عیب_نفسانی فرد بازگو شده است، مثل اینکه بگویند فلانی متکبر یا حسود است، در ردّ این رذایل باید گفته شود: تو چگونه از باطن و درون دیگری آگاه شده ای؟! انسان از رذایل درونی خودش غافل است پس چگونه میتواند به رذایل درونی دیگران پی ببرد؟!

2️⃣ یا ممکن است فرد به کردار ظاهری که گویای صفات زشت درونی است، استناد کند؛ مانند آنکه بگوید: فلان کس بخیل است؛ زیرا مال و ثروت دارد؛ ولی استفاده نمی کند. در جواب او باید گفت: از کجا می دانی که او این گونه است؟ چه بسا او برای خودش استفاده نمی کند؛ اما به دیگران می بخشد و اموالش را صرف کارهای خیر میکند.

3️⃣ اگر عیب درباره بدن و جسم شخص باشد، در پاسخ می توان گفت: عیب آن است که نزد خداوند نقص به شمار رود. پروردگار عالم فقط نقص های روحی یا علمی را برای انسان عیب میشمرد.
👈چه بسا افرادی با نقص جسمانی پیش پروردگار محبوب ترین، و افرادی با وجود برخورداری از سیما و اندامی مناسب، نزد خدا مبغوض ترین باشند.

4️⃣ غیبت در زمینه امور دینی است که البته درباره گناهان راه #توجیه باز است و میتوان رفتاری به ظاهر نادرست را بر شکل درستی حمل کرد؛ چون ممکن است عملی دو چهره داشته باشد:
یکی چهره گناه، و دیگری چهره غیر آن که گناه شمرده نمی شود؛ ولی اگر راهی برای توجیه وجود نداشته باشد و درباره عمل شخص، پشت سرش بدگویی کنند می توان گفت که هر مؤمنی غیر از پیشوایان معصوم (ع) می لغزد و ممکن است دستش به گناه آلوده شود؛ پس نمی توان بر او عيب گرفت؛ چرا که ممکن است توبه کند، و دیگران به دلیل غیبت کردن از او، دچار معصیت شده و موفق به توبه نشوند؛ در نتیجه روز قیامت، او پاک باشد و دیگران آلوده باشند.

🔺اگر موقعیتی پیش آید که شنونده غیبت به هیچ شکلی بر رد آن قدرت نداشته باشد، باید راه های دیگری را پیش بگیرد:

1️⃣ تلاش بکند مسیر سخن را عوض کند.
2️⃣ اگر تغییر مسیر سخن ممکن نبود جلسه غیبت را ترک کند.
3️⃣ اگر ترک مجلس یا رد غیبت ممکن نبود مثلا در زندان بود، باید در دل از این کار ناراضی باشد.

👈( #غیبت، بخش ششم)

🔹کفاره غیبت
توبه از گناهان واجب است و هر مسلمانی باید بی درنگ از گناه خود پشیمان شده، توبه کند و اگر موفق به توبه نشود و از دنیا برود، در صحنه ی قیامت با گناهان بسیار خود رو به رو خواهد شد و هیچ گریزگاهی نخواهد داشت.

👈پیامبر اکرم(ص) فرمود:
هر کس از برادر مسلمانش غیبت کند، روزه اش باطل میشود و وضویش از بین میرود؛ پس اگر در این حال بمیرد، در حالی مرده است که حلال شمرنده ی، حرام الاهی است.
(وسائل الشیعه، ج١٠، ص٣٤، ح ١٢٧٦٠)

♦️استحلال و استغفار

1️⃣ #استحلال به این معنا است شخص غیبت کننده نزد کسی که از او غیبت کرده برود و از او حلالیت بطلبد.
2️⃣ #استغفار یعنی این که شخص غیبت کننده پس از ارتکاب غیبت، از خداوند آمرزش بخواهد.

🔸فقیهان درباره حکم "استحلال و استغفار" از غیبت احتمال هایی را مطرح کرده اند؛ از جمله این که اگر بر "استحلال" مفسده ای مترتّب نباشد و دشمنی و کدورتی پیش نیاورد باید انجام شود

👈👈دانشمندان علم اخلاق، معتقدند این حلالیت طلبیدن جنبه ی سازندگی و سرکوب نفس را دارد، در واقع آن سرکشی ای که موقع غیبت کردن از فرد دیگر در نفس به وجود آمده بود را با عذرخواهی از بین برده و جلوی شرارت های نفس را میگیرد.

اما اگر حلالیت طلبیدن موجب مفسده ای شود ( مثلا موجب شود بذر دشمنی و کینه ی غیبت کننده در دل فردی که از او غیبت شده کاشته بشود) بهتر است به #استغفار اکتفا شود.

♦️ البته برخی از فقیهان شرط قبولی توبه را #استحلال میدانند ، در باب این موضوع روایاتی از معصومین در ذیل مطرح میشود:

👈از پیامبر اکرم(ص) نقل شده است:
ای اباذر! از غیبت بپرهیز... غیبت آمرزیده نمی شود، مگر این که شخص غیبت شده آن را ببخشد.
(وسائل الشیعه، ج١٢، ص٢٨٠، ح١٦٣٠٨)

🔺در روایت دیگر ، نه تنها قبولی توبه با عفو و حلالیت رابطه مستقیم دارد، بلکه قبولی اعمال نیک انسان نیز به حلال کردن کسی که از او غیبت شده، وابسته است.

👈👈رسول گرامی(ص) میفرمایند:
کسی که از مرد یا زن مسلمانی غیبت کند، خداوند نماز و روزه اش را تا چهل روز و شب نمی پذیرد، مگر اینکه فرد غیبت شده او را ببخشد.
(مستدرک الوسائل، ج٧، ص٣٢٢، ح ٨٢٩٣)

👈👈البته این روایت به این معنا است که عبادات او سازندگی ندارد و در او نورانیتی پدید نمی آورد ، وگرنه تکلیف نماز و روزه از فرد ساقط نمیشود.

🔹در روایات دیگر عنوان شده است که باید برای شخص غیبت شونده، از درگاه خداوند آمرزش طلبید؛ یعنی غیبت کننده در برابر غیبتی که از او کرده، باید برایش #دعا کند.

👈👈👈حضرت رضا(ع) میفرمایند:
حق مومن بر مومن این است که از او غیبت نکند.
(مستدرك الوسائل، ج٩، ص٤٥، ح١٠١٦٠)

♦️از حضرت صادق (ع) نقل شده است:
از پیامبر اکرم(ص) پرسیده شد: کفاره غیبت چیست؟ فرمود: هر گاه غیبت شده را به یاد آوری، برایش از خداوند آمرزش بخواهی.
(كافي، ج٢، ص٣٥٧، ح٤).

👈( #غیبت، بخش هفتم)

🔻موارد جواز غیبت:

الف) متجاهر به فسق
ب) ستمگر
ج) بدعت گذار

الف) متجاهر به فسق: کسی است که آشکارا گناه میکند و از ارتکاب گناه پیش چشم مردم باکی ندارد.

🔎فقیهان درباره گفتن عیب کسانی که آشکارا گناه می کنند دو نظر دارند:

🗣گروهی میگویند این عمل غیبت است ولی حرام نیست، گروهی دیگر میگویند: :این عمل نه غیبت است و نه حرام.

♦️برای تشخیص فرد متجاهر به فسق باید به چند نکته توجه کرد:

1⃣ شناخت تفاوت ((متجاهر به گناه )) و ((مصرّ بر گناه)):👇👇
👈متجاهر به گناه ،گناه را آشکارا انجام میدهد و باکی از دیدن مردم ندارد، ولی تعداد مرتبه هایی که گناهی را انجام میدهد، مطرح نیست، یعنی ممکن است فرد متجاهر به گناه، اصراری بر تکرار گناه نداشته باشد، در حالی که فرد مصرّ بر گناه کسی است که گناهی را پیاپی انجام دهد، و دیگر فرقی نیست میان آن که آشکارا گناه کند یا پنهانی.

👈👈پس مصرّ بر گناه ممکن است متجاهر به گناه نباشد و متجاهر به گناه هم ممکن است مصرّ بر گناه نباشد.
از سویی فردی ممکن است هم گناهی را آشکارا انجام دهد و هم آن گناه را مدام تکرار کند.

👌توجه داشته باشید که مورد جواز غیبت تجاهر به گناه است نه اصرار بر آن، پس غیبت از کسی که گناهی را مدام ولی پنهانی انجام میدهد، جایز نیست.

2⃣ منظور از ((تجاهر به گناه نزد همگان)) آن است که فرد ابایی از انجام گناه نزد همگان نداشته باشد؛ اگرچه گناه او را همه نبیند.مثلا اگر فردی در شهری بزرگ زندگی میکند طبیعی است که گناهی که او انجام میدهد را همه ی اهالی شهر نمیبینند، ولی همین که او ابایی ندارد که گناهش را مردم ببینند، متجاهر به گناه است.

3⃣ تجاهر به گناه قابل مرزبندی است به این معنا که: گاهی بی باکی شخصی در ارتکاب گناه، همگان را در برمیگیرد و گاه به گروه خاصی محدود میشود، مثلا اگر فردی فقط در حضور دوستانش مرتکب گناه میشود، آن فرد فقط در نزد دوستانش متجاهر است، و چون نزد بقیه افراد متجاهر به گناه نیست، نمیتوان از او غیبت کرد.
یا مثلا فردی در شهری متجاهر به گناه است، ولی در شهری دیگر چنین نباشد، غیبت او در شهر دیگر جایز نیست.

4⃣ متجاهر به گناه کسی است که از نظر شرعی برای رفتارش توجیه درستی نداشته باشد؛ یعنی گناه بودن آن عمل نزد خودش و دیگران مسلّم باشد و با این حال آشکارا انجام دهد.

🔺اما در صورتی که حقیقت رفتاری از نظر فرد غیبت کننده گناه باشد، ولی انجام دهنده (کسی که از او غیبت میشود) برای آن توجیه درست شرعی داشته باشد، آن فرد متجاهر به گناه شمرده نمیشود و غیبت از او جایز نیست.

5⃣ تجاهر به گناه سبب جواز غیبت از همان گناه است؛ متجاهر بودن فرد به یک گناه خاص، مجوزی برای بیان تمام عیوب و نقایص او نیست.

📝 روایاتی در باب مجوز غیبت از گروه هایی خاص:

👈پیامبر اکرم (ص) می فرماید: غیبت درباره سه گروه اشکال ندارد: اول پادشاه ستمگر، دوم فاسقی که آشکارا گناه میکند و سوم بدعت گذار.
(مستدرک الوسائل،ج9،ص128، ح10448)

👈👈امیرالمومنان علی(ع) نیزفرمود:غیبت درباره کسی که فاسق است، اشکال ندارد.
(غررالحکم،ص463،ح10612)

👈👈👈حضرت باقر(ع) میفرماید: سه دسته احترام ندارند: کسی که در پیروی خواهش های نفسانی خود در دین خدا بدعت گذارد، و حاکم ستمگر، و فاسق متجاهر به فسق.
(وسائل الشیعه،ج12،ص289،ح16328)

✅ نکته مهم: غیبت کردن از زن ومرد باایمان حرام است، ولی اگر خود مومن حرمت خویش را پاس نداشت و بی باکانه گناه کرد، حرمتش را به دست خویش پایمال کرده و حریم خود را شکست، این عمل حرام بوده و خدا را به خشم می آورد.

ب) ستمگر
مورد دوم از جواز غیبت آن جا است که در غیاب ستمگر، ستم او را بازگویند که این عمل غیبت نبوده و حرام نیست، باید توجه داشت که تفاوتی بین ظالم متجاهر به ظلم با غیر متجاهر نیست، به این معنا که حتی اگر ظلم را پنهانی انجام دهد باز هم میتوان از آن ظالم غیبت کرد.

🔰برای جواز غیبت از ستمگر شرایطی وجود دارد که عبارت اند از:

1⃣ نیت و قصد مظلوم از غیبت کردن درباره ظالم، دفع یا رفع ظلم او باشد؛ پس اگر مظلوم فقط قصد تنقیص یا تحقیر ظالم را داشته باشد و بخواهد آبروی او را بریزد، غیبتش جایز نیست.

2⃣ مظلوم فقط اجازه دارد درباره ی ستمی که در حق او شده سخن بگوید، اگر در غیاب ظالم عیب های دیگر ظالم را که با ظلمش ارتباطی ندارد، بیان کند، گفتار او غیبت به شمار رفته،حرام است.

3⃣ مظلوم فقط حق دارد نزد کسی از ستمگر غیبت کند که هم توان کمک کردن به او و هم امید به یاری و حمایت او داشته باشد.

🔖 دو نکته مهم:

👈 اگر ظالمی به کسی ظلم کرده باشد، آیا جایز است شخص سومی، ظلم او را نقل کند؟ در پاسخ باید گفت: خیر، فقط خود مظلوم میتواند با بیان ظلمی که در حقش شده است، از خویش دفاع کند.

⁉️ آیا بیان ظلم به دادگاه اختصاص دارد و فقط در محضر قاضی باید عنوان شود؟
👈 خیر، هرگاه جان، مال و آبروی انسان تهدید شود و خودش به تنهایی نتواند از خویش دفاع کند و به کمک احتیاج داشته باشد، جایز است از طریق بیان ستم به دیگران، از خود دفاع کند.

📖 قرآن کریم در آیات 39 و 41 سوره ی شوری میفرماید:
و کسانی که هر گاه ستمی به آنها برسد، یاری میطلبند..... و کسی که پس از مظلوم شدن یاری طلبد،ایرادی بر ایشان نیست.

ج)بدعتگذار
بدعت گذار شخصی است که با نام دین، چیزی را که از دین نیست پایه میگذارد و مردم را با این کار منحرف می کند.
صاحبان فرقه های گوناگون مذهبی که عقاید انحرافی دارند، از جمله بدعت گذاران به شمار میروند و غیبت از ایشان جایز است؛ البته توجه کنید که اگر شخصی دارای عقاید انحرافی باشد، ولی قصد اشاعه و آموزش آنها را نداشته باشد و تورسی از منحرف کردن او در میان نباشد، غیبت از او جایز نخواهد بود.

👈( #غیبت، بخش هشتم)

♦️اموری که به موارد #جواز_غیبت ملحق می شوند:

موارد دیگری هم وجود دارند که غیبت در آن ها جایز است.این موارد از موارد استثنا شده ی غیبت در روایات نیستند و جواز آن ها از برخی ضوابط کلی فقهی به دست می آید.

1️⃣ نصیحت مستشیر: در مواردی که بازنگفتن عیب و نقص کسی مایه ی گرفتاری و دردسر مومن دیگری شود و مفسده ی بزرگی به بار آورد، بحث تزاحم اهمّ و مهم پیش می آید، به این معنا که انسان میان امری مهم و امری مهم تر قرار میگیرد که به حکم عقل، باید مهم تر را مقدم بدارد.

🔸همانند بیان عیب های کسی که به خواستگاری دختر مومنی رفته است.دراین جا اگر از فردی که به طور کامل از وضعیت خواستگار آگاه است، تحقیق، و از او درخواست مشورت کند، غیبت از خواستگار جایز می شود؛ زیرا در اینجا مساله ی نصیحت کسی که خواهان مشورت است، پیش می آید.
یعنی اگر خواستگار، انسان منحرف و منحطّی باشد یا عیب های جسمی و روحی داشته باشد، نباید به سبب اعتقاد به این که بیان عیوب افراد، غیبت به شمار می آید، دختر مومنی را دچار مفسده ای بزرگ کند؛ البته در این مورد، جواز غیبت فقط به طلب مشورت نیست؛ بلکه بدون درخواست مشورت هم میتواند خودش عیوب را بگوید.

💠 🔍 درباره تشخیص اهمیت گفتن عیوب بر نگفتن آن ها، به صورت معمول، تشخیص شارع ملاک است و باید در این زمینه به فقیهان رجوع شود؛ اما مهم تر از هر چیز این است که انسان خودش را از نظر درونی بسنجد و ببیند منشا درونی غیبتش چیست؟
آیا به واقع برای دین دل میسوزاند و یا از خواهش های نفسانی خویش پیروی میکند و چون موقعیتی به دست آورده، عیب و نقص های دیگری را که مدت ها در دل نگه داشته، باز میگوید و عقده های دل خودش را باز میکند.

2️⃣ رفع و دفع منکر: اگر فقط با غیبت بتوان گناه یا منکر مهمی را دفع کرد، باید این کار را انجام داد؛.برای نمونه کسانی که در دین بدعت می گذارند، اگر تنها راه جلوگیری از عمل ایشان، بیان نقایص و عیوب مربوط به رفتار ناشایست آن ها باشد، باید گفته شود. (یا مثلا در اموراتی که مربوط به امنیت ملی است بیان موارد امنیتی نه تنها هیچ اشکالی ندارد که بلکه واجب است، مثلا اگر ببینیم همسایه ما در حال ساخت بمب است یا در حال طراحی یک حرکت ضد امنیتی علیه کشور است تا نظم جامعه را برهم زند، یا مثلا میبینیم یک شخصی در حال اخلال در نظام اقتصادی کشور است یا اجناس ضروری جامعه را به صورت غیر قانونی احتکار کرده است اینجا‌ شرعا واجب است که مراکز امنیتی یا انتظامی را در جریان قرار دهیم.)

3️⃣ گواهی دادن نزد قاضی: اگر شخص برای دفع مفسده یا منکری، نقایص دیگری را نزد قاضی گواهی کند، کار حرامی انجام نداده است، البته روشن است که مقصود از نقایص، آن دسته از نقیصه هایی است که به آن منکر مربوط بوده و در دفع آن موثر باشد.

4️⃣ آگاهی دادن: اگر انسان در غیاب کسی در نفی کمال او سخنی بر زبان آورد، ولی قصد تنقیص او را نداشته باشد، این عمل او غیبت شمرده نمیشود؛ همانند نفی مهارت یک پزشک یا ضعیف بودن قدرت علمی یک مجتهد که در این حالت ها غیبت جایزاست.

🔰موارد مشتبه با موارد جواز غیبت!

1️⃣ رضایت کسی که درباره او غیبت میشود: رضایت یا عدم رضایت انسان ازاین که عیوب او گفته شود، هیچ نقشی در اصل غیبت نداشته، حرمت و گناه غیبت را برطرف نمی کند.

2️⃣ آگاهی قبلی شنونده غیبت از کسی که از او غیبت شده: اگر غیبت کننده، عیب و نقص فردی را نزد کسی که از آن آگاه است بیان کند، این رفتار، غیبت به شمار رفته و حرام است.آگاهی شنونده غیبت از عیب کسی که از او غیبت میشود، موجب جواز غیبت نمیشود.